W Galicji przed I wojną światową...ruch strzelecki (cz.1)
autor - mgr Mariusz Grewenda

Początki ruchu strzeleckiego, to początek dwudziestego wieku, czas dla Polaków trudny gdyż bez własnego państwa, czas prześladowań Polaków przez zaborców. Czas, kiedy napięcie polityczne pomiędzy europejskimi potęgami zbliżało większą część naszego kontynentu ku wojnie, rodziło strach przed niepewną przyszłością ale i dawało nadzieję, że w wojennym chaosie uda się spełnić marzenie o wolnej Polsce. Były to w końcu czasy ogromnych zmian społecznych, kształtowania się nowych doktryn politycznych, walki mocarstw o kolonie oraz wielkiego postępu technicznego, również w technice wojennej.
Wszystkie te czynniki sprawiały, że wynik zbliżającego się konfliktu pomiędzy zaborcami Polski stawał się bardzo trudny do przewidzenia. Dlatego na ziemiach polskich kształtowały się różne koncepcje walki o odzyskanie niepodległości, co oczywiście wiązało się z odmiennymi koncepcjami sojuszy, które miałyby pomóc w walce o Polskę. Stąd między innymi mnogość ugrupowań, które tworzyli Polacy na przełomie dziewiętnastego i dwudziestego wieku.
Spośród ziem polskich pod zaborami, pewną swobodą polityczną Polacy cieszyli się w Galicji gdzie również przybywało wiele młodzieży bojkotującej rosyjskie uczelnie . Tam właśnie początek ma historia dzisiejszego ruchu strzeleckiego.
Kiedy w roku 1908 wybuchł konflikt pomiędzy Rosją a Austro-Węgrami na tle bałkańskim, stało się jasne, że nadszedł czas aby wykorzystać antagonizm pomiędzy zaborcami na swoją korzyść. Dlatego w tym samym roku utworzono w Krakowie Związek Walki Czynnej na czele którego stanął Kazimierz Sosnkowski, jednak faktyczne przywództwo w Związku sprawował Józef Piłsudski. Powstały ZWC miał na celu wywołanie powstania antyrosyjskiego, dlatego władze Austro-Węgier po cichu akceptowały działanie ZWC. W związku z cichą akceptacją władz Austro-Węgier, celami ZWC oraz tym, że był on skierowany przede wszystkim do młodzieży, postanowiono legalnie organizować młodzież w formacje przysposobienia wojskowego.
Pomysł nie był nowy, ponieważ postanowiono się wzorować na podobnych organizacjach, które działały tylko w Tyrolu na podstawie ustawy umożliwiającej prowadzenie przysposobienia wojskowego młodzieży . Praca organizacyjna wobec sprzyjającego klimatu politycznego posuwała się dość szybko - w tym samym roku powstał w Krakowie Strzelec pod komendą J. Piłsudskiego, a we Lwowie Związek Strzelecki pod komendą Władysława Sikorskiego (fotografia 1). Działalność organizacji strzeleckich była firmowana przez Polską Federację Strzelecką, która miała statut zatwierdzony przez władze Austro - Węgier. Powstałe organizacje oficjalnie występowały jako samodzielne stowarzyszenia, jednak rzeczywistość wyglądała zgoła inaczej, podlegały one ZWC, na czele którego od 1912 roku stał J. Piłsudski. Oprócz wymienionych organizacji strzeleckich powstały również Polskie Drużyny Strzeleckie, jako legalnie działające ramię utworzonej w 1910 roku przez młodzież skupioną wokół pisma "Zarzewie" (stąd "zarzewiacy") konspiracyjnej Armii Polskiej.

Źródło: http://zs-strzelec.mil.pl/kg/historia/, (dostęp 26.05.2013).
Polskie Drużyny Strzeleckie współpracowały ze Związkami Strzeleckimi szczególnie w kwestii wyszkolenia wojskowego, natomiast istniały polityczne rozdźwięki, jednak cel istnienia wystarczająco mocno wzmacniał współpracę organizacji aby wspólnie dążyły do nadrzędnego celu, współpracowały i generalnie nie rywalizowały ze sobą
Od roku 1912 ruch strzelecki zaczął się rozprzestrzeniać po za Galicję, szczególnie do zaboru rosyjskiego. Jednak warunki społeczno-polityczne, które były w zaborze rosyjskim nie sprzyjały dynamicznemu rozwojowi organizacji, dlatego najsilniejszy pozostał ruch strzelecki w Galicji. W tym samym roku rozpoczął się proces umundurowania członków ruchu strzeleckiego, który był dość specyficzny, ponieważ początkowo członkowie organizacji sami z własnych funduszy kupowali szare mundury i czapki zwane maciejówkami, zapewne dlatego przed wybuchem pierwszej wojny światowej tylko do 40% członków organizacji posiadało pełne umundurowanie. Jeśli chodzi natomiast o broń, kupowano ją najczęściej legalnie na terenie Galicji jednak z powodu braku pieniędzy w niewielkiej ilości . Wyszkolenie wojskowe było natomiast na wysokim poziomie. Prowadzono regularne kursy, nawet szkoląc oficerów (fotografia 2).



Źródło: http://zs-strzelec.mil.pl/kg/historia/,(dostęp 26.05.2013).
Jeśli wziąć pod uwagę trudności organizacyjne oraz krótki okres funkcjonowania ruchu strzeleckiego, to śmiało można stwierdzić, że stany osobowe przedstawiały się przed I wojną światową nie najgorzej. W początkach 1914 roku, związki strzeleckie ocenia się na ponad 6 tysięcy członków a drużyny strzeleckie na ponad 4 tysiące członków.
Pomimo, że wydaje się do dużo, J. Piłsudski opracowując plan mobilizacyjny dla związków strzeleckich i drużyn strzeleckich zakładał, że zapewne wielu członków organizacji dostałoby powołanie do armii austro-węgierskiej i przyjął, że organizacje wystawią tylko ochotnicze kompanie kadrowe w liczbie: 12 związki strzeleckie i 8 drużyny strzeleckie. Każda kompania miała liczyć tylko 64 żołnierzy ale za to miała być przygotowana do przyjęcia znacznych uzupełnień, dlatego w jej skład wchodziło już 5 oficerów i 22 podoficerów.
Bibliografia:
1. E. Frejtag-Mika, Rola Józefa Piłsudskiego w formowaniu polskich oddziałów wojskowych w latach 1904-1918,
2. T. Romanowski (red.), Ideologia i polityka Józefa Piłsudskiego, wyd. Wydawnictwo Spółdzielcze CZS Samopomoc Chłopska, Warszawa 1988.
3. S. Kieniewicz, Historia Polski 1795-1918, wyd. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997.
4. E. Kozłowski, M. Wrzosek, Historia oręża polskiego 1795-1939, wyd. Wydawnictwo Państwowe "Wiedza Powszechna", Warszawa 1984.
5. A. Dybkowska, J. Żaryn, M. Żaryn, Polskie dzieje od czasów najdawniejszych do współczesności, wyd. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995.